Hệ miễn dịch đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa bệnh tật. Khi hệ miễn dịch của cơ thể gặp sự cố hoặc sự bất thường, điều này có thể dẫn đến sự xuất hiện của các bệnh liên quan đến chức năng miễn dịch và sức đề kháng.

Mục lục

Hệ miễn dịch là gì?

Thuật ngữ “Immune System” trong tiếng anh có nghĩa là “hệ miễn dịch” – một hệ thống được tạo thành từ mạng lưới các tế bào đặc biệt, protein, mô và cơ quan.. Chức năng chính của hệ miễn dịch là đối phó với các yếu tố gây bệnh từ môi trường bên ngoài, bao gồm virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Điều này đặt ra nguy cơ nếu hệ miễn dịch không tồn tại hoặc yếu đuối, cơ thể có thể dễ dàng mắc phải nhiều căn bệnh nguy hiểm.

Tuy nhiên, hệ miễn dịch không luôn tồn tại ở mỗi người, và cách hoạt động của nó cũng thể hiện sự đa dạng giữa các cá nhân. Hệ miễn dịch có thể được phân thành ba dạng chính:

Hệ miễn dịch bẩm sinh đã có

Khi nhắc đến tên của loại hệ miễn dịch này, có lẽ bạn đã đoán được nguồn gốc của nó. Loại hệ miễn dịch này tồn tại trong cơ thể con người từ trước khi chúng ta ra đời và có khả năng phát triển và gia tăng mạnh mẽ khi cơ thể phát triển một cách khỏe mạnh nhất.

Hệ miễn dịch bẩm sinh chiếm một phần quan trọng trong cơ thể của mỗi người. Làn da, các dịch nhầy trong ruột và họng được xem là các thành phần thuộc hệ miễn dịch bẩm sinh, cũng chính là hệ thống đầu tiên phòng chống bệnh tật.

Hệ miễn dịch thích ứng hay hệ miễn dịch thích nghi

Đây là một loại hệ miễn dịch có khả năng tự tạo ra và tự phá hủy. Khi cơ thể bất ngờ phải đối mặt với các mầm bệnh hoặc tiếp xúc với các loại vắc-xin mà “tuyến phòng thủ chống bệnh đầu tiên” không thể giải quyết, cơ thể của chúng ta buộc phải tự động sản sinh các loại hệ miễn dịch có khả năng chặn đứng mầm bệnh hoặc thích nghi với vắc-xin mới được tiêm vào cơ thể.

Hệ miễn dịch thụ động hay hệ miễn dịch vay mượn

Loại hệ miễn dịch này thực tế không tồn tại sẵn trong cơ thể của chúng ta (như hệ miễn dịch bẩm sinh) hoặc không được tự cơ thể sản xuất (như hệ miễn dịch thích nghi), mà chúng được truyền vào cơ thể qua các phương tiện khác.

Hệ thống miễn dịch này được chuyển từ mẹ sang con thông qua thai kỳ và sữa mẹ, nhằm giúp cơ thể non nớt của trẻ sơ sinh có khả năng đối phó với một số mầm bệnh mà cơ thể của mẹ đã phát triển sự miễn dịch. Việc tiêm vắc-xin cũng được xem là một cách bổ sung cho hệ miễn dịch thụ động. Tuy nhiên, hệ miễn dịch thụ động có thể dần mất đi, không thể tồn tại vĩnh viễn trong cơ thể của người được tiêm.

Cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch như thế nào?

Hệ miễn dịch của chúng ta chủ yếu được tạo nên bởi các tế bào bạch cầu (leukocytes). Các tế bào bạch cầu thường lưu thông trong máu và có khả năng di chuyển đến mọi phần của cơ thể thông qua hệ thống mạch máu (bao gồm động mạch, tĩnh mạch và mạch bạch huyết). Chúng tiến hành kiểm tra liên tục trên khắp cơ thể để tìm kiếm, phát hiện và ngăn chặn kịp thời các yếu tố gây hại cho cơ thể.
Các tế bào bạch cầu được phân bố rộng rãi trên toàn bộ cơ thể, nhưng chúng tập trung đặc biệt ở các vị trí quan trọng như lá lách, tuyến ức, tủy xương và các hạch bạch huyết.
Các tế bào bạch cầu chia thành hai loại chính: tế bào lympho và tế bào thực bào. Mỗi loại này đảm nhiệm các nhiệm vụ riêng trong quá trình bảo vệ cơ thể. Hệ miễn dịch hoạt động thông qua các cơ chế khác nhau tùy theo loại tế bào, bao gồm tế bào thực bào và tế bào lympho.
Tế bào thực bào có nhiệm vụ chính là tiêu diệt các mầm bệnh bằng cách bao quanh, nuốt chửng, và tiêu hủy chúng. Chúng được phân thành các loại khác nhau với nhiệm vụ cụ thể:

Bạch cầu đơn nhân: Phổ biến nhất và có nhiều vai trò đa dạng trong hệ thống miễn dịch.
Bạch cầu trung tính: Tập trung vào việc chống lại các vi khuẩn.
Đại thực bào: Tìm kiếm và phát hiện các mầm bệnh, loại bỏ tế bào đã bị tổn thương.
Tế bào mastocyte: Đóng vai trò trong quá trình làm lành vết thương và đồng thời chống lại một số mầm bệnh.

Tế bào lympho là những thành phần quan trọng trong hệ miễn dịch, có nhiệm vụ chính là giúp đảm bảo cơ thể không bị nhiễm bệnh lần thứ hai. Chúng “nhớ” mầm bệnh từ trước đó để có thể đối phó hiệu quả nếu chúng tái xuất hiện. Các tế bào lympho thường được sản xuất từ tủy xương và di chuyển đến khắp cơ thể để tìm và tiêu diệt mầm bệnh. Chúng cũng có thể giữ lại ở tủy xương để thực hiện các nhiệm vụ quan trọng khác.

Các tế bào lympho chia thành hai loại chính: tế bào lympho B (tạo ra kháng thể và truyền thông tin về mầm bệnh cho tế bào lympho T) và tế bào lympho T (tiêu diệt tế bào bị tổn thương và thông báo cho các tế bào bạch cầu khác). Mặc dù có các nhiệm vụ khác nhau trong hệ thống miễn dịch, tất cả các tế bào này làm việc cùng nhau để phát hiện và tiêu diệt kẻ thù.

Vai trò của hệ thống miễn dịch

Bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm bệnh

Hệ miễn dịch là hệ thống tự nhiên bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, và thậm chí nấm. Chúng tồn tại khắp mọi nơi, bao gồm trong môi trường sống hàng ngày, nơi làm việc và thiên nhiên. Cơ chế phản ứng miễn dịch diễn ra theo các bước sau:

Bước 1: Hệ miễn dịch khỏe mạnh tạo ra một rào cản ngăn chặn việc các kháng nguyên lạ xâm nhập vào cơ thể con người.
Bước 2: Nếu kháng nguyên vượt qua rào cản ban đầu, hệ miễn dịch tiếp tục bằng cách sản sinh tế bào bạch cầu, cũng như các hóa chất và protein khác để tấn công và loại bỏ những yếu tố lạ có thể gây hại. Hệ miễn dịch nỗ lực để phát hiện và loại bỏ kháng nguyên trước khi chúng kịp phát triển.
Bước 3: Trong trường hợp hệ miễn dịch không thành công, hệ thống phòng thủ của cơ thể tăng cường hoạt động để kiểm soát và ngăn chặn sự phát triển của mầm bệnh.

Hệ miễn dịch có khả năng nhận dạng hàng triệu kháng nguyên khác nhau và sử dụng tất cả các phương tiện cần thiết để loại bỏ hầu hết các yếu tố gây bệnh. Khi hoạt động bình thường, hệ thống phòng thủ phức tạp này có khả năng ngăn chặn nhiều vấn đề sức khỏe, từ cảm lạnh thông thường đến các bệnh nguy hiểm như ung thư.

Tạo kháng thể chống bệnh cũ tái phát

Con người được sinh ra với một hệ miễn dịch và khả năng sức đề kháng cơ bản, tuy nhiên, hệ thống này sẽ trải qua quá trình cải thiện theo thời gian. Trong giai đoạn tuổi thơ, khi trẻ thường phải đối mặt với các bệnh cảm lạnh thường xuyên, hệ miễn dịch sẽ “học” từ mỗi cuộc tiếp xúc với bệnh tạo ra một “kho dự trữ” kháng thể. Điều này giúp hệ miễn dịch phát triển khả năng chống lại các bệnh này trong tương lai. Cách mà vắc xin hoạt động cũng gắn liền với việc giảm yếu các mầm bệnh đã được làm yếu trước khi chúng xâm nhập vào cơ thể, tạo điều kiện thuận lợi để hệ miễn dịch chiến đấu và xây dựng kháng thể, từ đó ngăn chặn tái phát bệnh.

Tuy nhiên, khi con người lớn lên, hệ miễn dịch có thể trở nên kém hiệu quả hơn. Sự suy giảm của hệ miễn dịch có thể khiến họ dễ mắc bệnh và yếu dần đi. Các vấn đề thường gặp bao gồm viêm khớp và thậm chí là một số loại ung thư.

Tầm quan trọng của hệ miễn dịch

Khi hệ miễn dịch của cơ thể yếu đi, các vi khuẩn, virus và chất độc có thể tấn công con người, gây ra một số bệnh lý.

Dị ứng và quá mẫn cảm với một số chất được cho là nguyên nhấn đến từ rối loạ hệ miễn dịch. Trong tình trạng này, hệ miễn dịch bị lỗi sẽ tự động chiến đấu với những yếu tố không quá nguy hiểm, như phấn hoa hoặc lông động vật, dẫn đến việc cơ thể trở nên dễ bị kích thích khi tiếp xúc với chúng.

Hệ miễn dịch còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình cấy ghép ở các bệnh nhân thực hiện phẫu thuật để thay thế mô hoặc cơ quan nội tạng. Các rối loạn miễn dịch cũng có thể gây ra các bệnh lý khác, như:

Các bệnh tự miễn: Bao gồm trường hợp như tiểu đường ở trẻ vị thành niên, viêm khớp dạng thấp và thiếu máu.
Các bệnh suy giảm miễn dịch: Gồm có HIV/AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch ở người) và suy giảm miễn dịch kết hợp nghiêm trọng như SCID.

Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh

Không có loại thuốc hoặc chất bổ sung nào có khả năng tăng cường hệ miễn dịch. Thay vào đó, các thói quen sống lành mạnh có thể cải thiện chức năng miễn dịch, bao gồm:

Hoạt động thể dục: Thiếu vận động không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn làm suy yếu hệ miễn dịch và sức đề kháng. Ngược lại, việc thực hiện các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ nhanh có thể kích thích các tế bào bạch cầu hoạt động tốt hơn. Nó cũng giúp tạo ra hormone endorphin, giảm đau, giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ, từ đó nâng cao khả năng miễn dịch.
Ăn uống lành mạnh: Thừa cân có thể làm giảm sức khỏe và chức năng miễn dịch. Vì vậy, dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò quan trọng để hệ miễn dịch và sức đề kháng hoạt động tốt. Rau củ và trái cây giàu vitamin C và chất chống oxi hóa, cùng với tỏi và một số loại nấm, có khả năng kháng khuẩn và tăng cường sức đề kháng.
Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ giúp bảo vệ các tế bào miễn dịch khỏi tổn thương và suy yếu. Thiếu ngủ có thể làm cho cơ thể mệt mỏi và dễ mắc bệnh hơn. Một giấc ngủ đủ giấc được xem là một liệu pháp tuyệt vời cho cơ thể con người.
Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng làm suy yếu hệ miễn dịch bằng cách kích thích tiết ra các hormone như cortisol và adrenaline. Căng thẳng kéo dài có thể làm con người dễ mắc các bệnh từ những bình thường đến nghiêm trọng hơn, bao gồm cả các vấn đề tim mạch và tăng huyết áp. Thiền hòa hoặc yoga có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe và tăng cường chất lượng cuộc sống.
Hạn chế tiêu thụ rượu và chất kích thích: Uống rượu với mức độ có lợi cho sức khỏe, nhưng lạm dụng rượu và chất kích thích có thể làm suy yếu chức năng tế bào bạch cầu, làm giảm sức đề kháng và hệ miễn dịch của cơ thể.

Lời kết

Mặc dù chúng ta hiểu rằng hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì sức khỏe cơ thể, nhưng không phải lúc nào nó cũng hoạt động ổn định; có thể bị suy yếu bởi một số căn bệnh nguy hiểm.

Nếu bạn đang trong quá trình tìm hiểu cách tăng cường sức khoẻ, bạn cũng có thể áp dụng phương pháp EMS Trainning để hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Liên hệ với chuyên viên của YeahFit qua Hotline 028 9999 8996 để nhận thêm thông tin tư vấn!
Thông Tin Liên Hệ:

Hotline: 028 9999 8996
Fanpage: www.facebook.com/YeahFit.EMS.Training
Địa chỉ (chi nhánh 1): 101 Cao Thắng, P3, Q3, HCM
Địa chỉ (chi nhánh 2): 69 Cộng Hòa, P.4, Q.Tân Bình, HCM

Nguồn tham khảo: vinmec.com, medlatec.vn

Xem thêm: Cách tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể